حمید خاورزمینی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره پیشینه آئین ازدواج بیان کرد: اگر آئین زایش را به عنوان قدیمی‌ترین آئینی که بین انسان‌ها و بعضی از موجودات وجود داشته باشد درنظر بگیریم پس از آن ازدواج قدیمی‌ترین آئینی است که در بین انسان‌ها وجود داشته است.
وی توضیح داد: ازدواج در فرهنگ‌ها، تمدن‌های سنتی و باستانی و در بین فرهنگ‌های بدوی اهمیت فراوانی داشته است، پس از اینکه نظام سرمایه‌داری در دنیا شکل می‌گیرد بسیاری از آئین‌ها(مراسم‌ها) از رونق می‌افتند اما این اتفاق برای ازدواج رخ نمی‌دهد.
این جامعه‌شناس اضافه کرد: در واقع نظام سرمایه‌داری به ازدواج به عنوان یک صنعت جدید می‌پردازد، صنعتی که بسیار پرسود است و به علت اینکه در زندگی هر فردی حداقل یکبار اتفاق می‌افتد هزینه‌ای را متحمل می‌شود که با هزینه‌های واقعی فاصله زیادی دارد.
خاورزمینی ادامه داد: این صنعت از صنعت کفش عروس تا صنایع مربوط به گل و شیرینی، لباس، عطر، ساعت، حلقه، لوازم آرایشی و لوازم زینتی را دربر می‌گیرد و هر یک از اینها در مراسم ازدواج رونق بسیار خوبی می‌گیرد.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: پدیده ازدواج در سنت وجود داشته و مهم بوده چراکه خانواده اهمیت فراوانی داشته و ازدواج نقطه آغازین تشکیل خانواده است، این اهمیت در دوران مدرن و صنعتی هم وجود دارد.
وی اضافه کرد: اگرچه در نظام سرمایه‌داری و دوران مدرن بسیاری از فاکتورهایی که در ازدواج سنتی وجود داشته، اهمیت ندارد و آغاز زندگی مشترک دو نفر را هم به چالش کشیده اما باز هم دارای اهمیت است؛ به عنوان مثال در دوران مدرن در نوعی از ازدواج که در ایران هم رسم شده افراد ابتدا عقد می‌کنند و مدتی در یک خانه با هم زندگی کرده و بعد مراسم عروسی را برگزار می‌کنند.
خاورزمینی با بیان اینکه مراسم ازدواج در تمامی جوامع اهمیت فوق‌العاده ای دارد، گفت: ازدواج امر مقدسی است و فرقی نمی‌کند در جوامع سنتی، صنعتی، مدرن یا پست مدرن اتفاق بیفتد، تقریباً در هر جامعه‌ای اگر یک امر مقدس وجود داشته باشد پیمان ازدواج است، حتی ازدواج‌های غیرثبتی که در غرب اتفاق می‌افتد هم قاعدتاً با مراسمی شروع می‌شود که ممکن است شبیه مراسم ازدواج باشد.
وی با اشاره به اینکه ازدواج از صنعت هتل‌داری تا عروسک سازی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مطرح کرد: از قدیمی‌ترین و بی کیفیت‌ترین عروسک‌ها تا گران ترین و پیشرفته ترین آنها، ارتباط مستقیمی با بحث ازدواج پیدا می‌کنند، به عبارت دیگر این مجسمه یا اسباب بازی را به دست دختر بچه می‌دهند و به او می‌گویند روزی مثل این خواهی شد، این قضیه تأثیراث روانی در جامعه ایجاد می‌کند و کودکان خویشتن پنداری‌هایی می‌کنند و این تصور را دارند که در آینده یک روز به عنوان عروس یا داماد در مراسم شرکت می‌کنند و برایشان جشن و پایکوبی برگزار می‌شود و البته صنایع بی شمار دیگری که در این زمینه وجود دارند.
وی درباره شرایط ازدواج در جامعه ایران پیش از شیوع کروناویروس شرح داد: مراسم ازدواج برای خانواده‌ها بسیار پرهزینه است و همین می‌تواند یک عامل بازدارنده از ازدواج باشد، اگر هزینه لازم برای تشکیل خانواده مانند هزینه تأمین مسکن با تهیه وسایل برای یک زندگی متوسط به پایین را درنظر بگیریم هزینه‌اش کمتر از برگزاری جشن عروسی است، به این علت که مراسم عروسی را باید با استانداردهای تعریف شده و چشم و هم چشمی‌های موجود برگزار کرد، بسیاری از خانواده‌ها تا پیش از شیوع کرونا برای مراسم عروسی دو یا سه شب باغ اجاره می‌کردند و هزینه‌های بسیار زیادی متحمل می‌شدند و این قضیه مانعی برای ازدواج برخی افراد بود.
این مدرس دانشگاه افزود: تا پیش از شیوع کرونا پیشنهادی در زمینه نشاط اجتماعی مطرح می‌کردم که مردم مراسم را به شکلی برگزار کنند که تعداد افراد دعوت شده را زیاد و تعداد مراسم را کم کنند، یعنی به جای اینکه ۱۵۰ نفر را در سه وعده دعوت کنیم، ۴۵۰ نفر را در یک وعده دعوت کنیم تا نشاط و شادی در جامعه ایجاد شود چراکه ممکن است شرکت در سه وعده برای افراد کسل کننده و هزینه‌بر باشد اما الان شرایط فرق کرده است.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه مراسم ازدواج از کودکی مهمترین اتفاق زندگی افراد بوده است، اظهار کرد: این مراسم در ایران بسیار پرهزینه است و بسیاری از افراد از عهده هزینه آن بر نمی‌آیند، سالهای سال است که بسیاری از افراد مراسم ازدواج برگزار نمی‌کنند و یک جشن کوچک یا مسافرت را جایگزین آن می‌کنند که این امر یک مرحله از تابوشکنی بوده است.
خاورزمینی توضیح داد: در این بین پدیده‌ای به نام کرونا کل نظام اجتماعی از جمله مراسم ازدواج را تهدید کرده است و در این شرایط باید چند کار انجام دهیم، اول اینکه توجه داشته باشیم که تغییر این ذائقه و رفتار امری نیست که به راحتی امکان پذیر باشد و حتماً اغنای افکارعمومی و اقشار مختلف اجتماعی را لازم دارد.
وی با اشاره به اینکه پس از شیوع کروناویروس مباحث محدود کردن مراسم، کاهش تعداد افراد و ایجاد فاصله‌گذاری اجتماعی پیش آمد، بیان کرد: در شرایط حاد موجود مراسم باید کاهش پیدا کند یا حذف شود، اگر مراسمی می‌خواهد برگزار شود با توجه با اینکه شرایط آن منطقه سفید، زرد یا قرمز است حتماً باید پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود و رعایت پروتکل‌ها هم فقط به صورت دستوری نیست.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه در شرایط کنونی بحث نهادهای نظارتی مطرح است، ادامه داد: با توجه به شرایط فعلی فرصت خوبی به وجود آمده که هزینه‌های کمرشکن و آزاردهنده و مانع ازدواج بسیاری از افراد کم شود، قطعاً تعدادی از افراد علاقمند هستند که زودتر تشکیل خانواده دهند که این یک اولویت مهم محسوب می‌شود.
وی افزود: این افراد باید از فضای موجود استفاده کنند و این امر نیازمند کنترل و نظارت دقیق مسئولان و دست اندرکاران بر برگزاری مراسم است، وقتی برگزاری مراسم ممنوع است و حتی مکان‌های غیررسمی کاملاً کنترل می شود، باید فضا را برای بخشی از جوانان که واقعاً به نیت تشکیل خانواده که اصل تشکیل خانواده از مراسم ازدواج برایشان مهمتر است، فراهم کنند و مطمئن باشند از آن استقبال خواهد شد که البته این استقبال به معنای ازدواج آسان نیست.
خاورزمینی درباره ازدواج آسان مطرح کرد: ازدواج آسان یکی از عوامل طلاق در جامعه ایران است، در واقع فعالیتی برای راحت برگزار کردن ازدواج انجام می‌شود و دانشگاه‌ها، سازمان‌های خیریه و … برای افراد مراسم ازدواج برگزار و جهیزیه فراهم می‌کنند اما اصل کار که بحث اشتغال و مستمر بودن کمک‌ها است، قطع می‌شود و پس از قطع شدن، خانواده از هم می‌پاشد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه امروز باید از این چالش بزرگ و پرزحمت که کرونا برای مردم به وجود آورده استفاده کنیم، گفت: باید فرصت‌هایی ایجاد کنیم که ازدواج بدون مراسم یا با مراسم ساده و ابتدایی را جا بینداریم و لازمه این کار این است که در امر برگزاری مراسم سخت‌گیری شود، یعنی جوانی که نمی‌خواهد مراسم بگیرد مجبور نباشد با فشار جامعه مراسم برگزار کند چراکه می‌داند هیچ مکانی اجازه فعالیت ندارد و این امر به ازدواج‌های واقعی کمک می‌کند.
وی ادامه داد: کسانی که از نظر اجتماعی به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌خواهند ازدواج کنند اگر حمایت شوند کار مانایی انجام شده است و دستگاه‌های متولی فرهنگ و مسائل اقتصادی باید روی این موضوع برنامه‌ریزی کنند چراکه این امر می‌تواند فضایی را ایجاد کند که دو نفر که می‌خواهند بدون برگزاری مراسم زندگی خود را آغاز کنند آزادی عمل داشته باشند و هزینه مراسم را سرمایه زندگیشان کنند و این در اصل تبدیل کردن یک چالش به فرصت است.
خاورزمینی بیان کرد: اگر از منظر دیگر بخواهیم به کرونا و مقوله ازدواج بپرداریم افزایش هزینه‌ها، سردرگمی افراد و بلاتکلیفی و عاقبت داستان کرونا تأثیراث خاص خود را بر جامعه دارد، به عبارتی کرونا شرایط ازدواج را سخت کرده چراکه با گرانی طلا، مسکن و… روبرو هستیم.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه وجود کرونا تغییری در سبک زندگی بعضی از افراد ایجاد نکرده و بالعکس توضیح داد: برخورد این دو مجموعه جامعه چالش بزرگی ایجاد کرده است، عده‌ای ماسک زدن را واجب می‌دانند و عده‌ای صددرصد آن را نفی و مسخره می‌کنند.
خاورزمینی ادامه داد: در مورد بحث ازدواج هم هر دو طیف درگیر مسئله ازدواج هستند و کرونا روی آنها تأثیرات جداگانه‌ای گذاشته است، قاعدتاً کسانی که اهمیتی به پروتکل‌های بهداشتی نمی‌دهند چالش‌های بزرگی ایجاد و آن را به عنوان یک مانع تعریف می‌کنند.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: گروهی که به این قضیه اهمیت می‌دهند و کرونا را باور دارند و آن را خطری بالفعل می‌دانند که جامعه را تهدید می‌کند، می‌توانند از کرونا به عنوان یک فرصت بزرگ استفاده کنند و زندگی جدیدشان را راحت‌تر شکل دهند.
وی با بیان اینکه مسائل اقتصادی هم به عنوان عامل دیگر روی هر دو گروه نامبرده تأثیرگذار است، گفت: آنچه اهمیت دارد این است که اجتماعات باید حتماً توسط حاکمیت و دولت کنترل و برای گروهی که اعتقاد به فاصله‌گذاری اجتماعی دارند، فرصت ایجاد شود و این فرصت به احتمال زیاد فضا را به نفع افزایش ازدواج واقعی و پایدار افزایش می‌دهد.
این مدرس دانشگاه درباره وام ازدواج هم مطرح کرد: وام دادن کار پسندیده‌ای محسوب می‌شود اما برای بعضی از اقشار اجتماع مبلغ آنقدر بزرگ به نظر می‌رسد که افراد را وسوسه می‌کند و ممکن است برخی از طبقات فرودست به خاطر دریافت وام، ازدواج کنند، پس بسیاری از مشوق‌ها به طور غیرمستقیم طلاق را افزایش می‌دهد، کوتاه سخن اینکه مقوله ازدواج در دوره کرونا یکی از فرصت‌هایی است که با حمایت حاکمان می‌تواند از چالش درآمده و منتج به نتیجه شود.
آخرین دیدگاه‌ها